Araç Değer Kaybı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

1. Değer kaybı tazminatı nedir?
Değer kaybı tazminatı, kısaca kaza yapan aracın ikinci el piyasasında, yani rayiç bedelinde meydana gelen azalmaları ifade etmek için kullanılır.

2. Değer kaybı tazminatı kim tarafından karşılanır?
Bu tazminat, kazaya sebebiyet veren kusurlu aracın zorunlu mali mesuliyet sigortası ( Trafik Sigortası ) tarafından karşılanır.

3. Kasko değer kaybı tazminatını öder mi?
Kasko sigortaları kendi kusurumuz sebebiyle, kendi aracımızda meydana gelen maddi hasarı karşılar. Değer kaybı tazminatı kasko poliçesi teminat kapsamında olmadığından sigorta şirketi ödeme yapmayacaktır.

4. Değer kaybı tazminatını almak için belirli bir süre mevcut mudur?
Değer kaybı tazminatını talep etmek için yasal süreler belirlenmiştir. Bu süreler içerisinde talep edilmediği taktirde hakkımız zaman aşımına uğrayacaktır. Değer kaybı tazminatı için maddi hasarlı kazalarda zamanaşımı süresi kaza tarihinden itibaren 2 yıl, yaralamalı kazalarda 8 yıl, ölümlü kazalarda ise 15 yıldır

5. Sigorta Şirketleri ne kadar zaman içerisinde ödeme yapmalıdır?
Sigorta şirketi, yazılı başvurudan itibaren 15 gün içerisinde ödeme yapmak veya cevap vermek zorundadır.

6. Değer kaybı miktarı hesaplanırken dikkate alınan parametreler nelerdir?

Araç değer kaybı hesaplanırken karşımıza ikili bir ayrım çıkmaktadır. Burada 04/10/2021 tarihi önemli bir tarihtir. Zira 04/10/2021 tarihli resmi gazetede araç değer kaybı tazminatının hesaplanmasında uygulanacak usul ve esaslar belirlenmiştir. Bu nedenle 04/10/2021 tarihinden önce ve sonra meydana gelen kazalarda iki farklı şekilde hesaplama yapılacaktır.

a- 04/12/2021 tarihinden önce meydana gelen bir kazaya karışan aracın değer kaybı tazminatının hesaplanması:

04/12/2021 tarihinden önce meydana gelen bir kazaya karışan aracın değer kaybı tazminatı piyasa araştırmaları sonucu düzenlenen bilirkişi raporları ile hesaplanmaktaydı. Bu sistem aslında kısaca şöyle tarif edilebilir; kazaya karışan aracın kazadan bir gün önce piyasa değeri ne kadardı, kazadan bir gün sonra ise değeri ne oldu. İşte bu iki değer arasındaki fark kişinin gerçek zararı olarak hesaplanmaktaydı.

Bilirkişiler bu hesaplamaları yaparken önceki uygulamalarda ve Yargıtay kararlarında belirtilen usul ve esaslara göre çalışarak bir sonuç ortaya çıkarmak için gayret gösterseler de; yine de; bu raporlar sübjektif inceleme ve gözlemlerin ürünü olduğu için mutlak doğru ve gerçeğe ulaşılmasında ciddi hatalar olabilmekteydi. Bu nedenle uygulamada yaşanan bu türlü sıkıntıların önüne geçebilmek adına 04/12/2021 tarihinde yeni bir hesaplama sistemine geçilmiştir. Bu yeni sistemde çok ayrıntılı bir şekilde aracın değer kaybına ilişkin bütün kalemler tek tek sayılmış ve her biri için ayrı ayrı çarpan değerleri belirlenerek ortaya matematiksel bir formül konulmuştur. Bu yeni sistemin ayrıntılarını aşağıda ayrı bir başlık altında ele alacağız.

04/12/2021 tarihinden önceki kazalarda hasar alan araçların değer kayıp tazminatları hesaplanırken bilirkişiler piyasa araştırmaları yaparken yargı kararları ışığında araç kilometresi, araç değişen parçası, aracın geçmiş hasar kayıtları gibi unsurlara bakmaktaydılar. Yargıtay yukarıda künyesini verdiğimiz kararda “araçtaki değer kaybı belirlenirken, aracın markası, yaşı, modeli ve hasar gördüğü kısımları dikkate alınarak aracın kaza tarihinden önceki 2. el satış değerinin tespiti ile aracın tamir edildikten sonra ikinci el satış değerinin tespiti ve arasındaki fark göz önüne alınmaktadır” diyerek konuya açıklık getirmişti. Ancak tekrar belirtmek faydalı olacaktır, bu uygulama 04/12/2021 tarihinden sonra tamamen değişmiştir. Fakat 04/12/2021 tarihinden önce meydana gelen bir kazada hasar alan araca ilişkin değer tespiti yapılırken yine eski sistem uygulanmaya devam edecektir. Şimdi 04/12/2021 tarihli değişikliklere geçelim.

b- 04/12/2021 tarihinden sonra meydana gelen bir kazaya karışan aracın değer kaybı tazminatının hesaplanması:

Yukarıda ifade edildiği gibi 04/12/2021 tarihli resmi gazetede karayolları motorlu araçlar zorunlu mali sorumluluk sigortası genel şartlarında değişiklik yapılmasına dair genel şartlar yayınlanmıştır. Resmi gazetenin ek bölümünde ise değer kaybı tazminatının nasıl hesaplanacağına dair yeni sistem duyurulmuştur. Bu yeni sistem tamamen matematiksel verilere dayanmaktadır. Biz burada yapılan düzenlemenin sistematiğine göre adım adım ilerleyeceğiz.

1. Adım: Her araca, araç türüne göre bir kod verilmiştir. Örneğin otomobil ve taksi A grubu, minibüs ve otobüs B grubu, kamyon ve kamyonet ise C gurubu olarak tasnif edilmiştir. Buna göre ilk adım kazaya karışan aracın araç kodunu belirlemektir.
2. Adım: Daha sonra aracın piyasa değeri belirlenecektir. Bu değer aracın kaza tarihi itibarıyla Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği Kasko Araç Değer Listesindeki ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Sigorta Eksperleri İcra Komitesi Piyasa Değer Listesindeki, araç grubuna göre belirlenmiş bedellerin ortalaması alınarak tespit edilir. Araç bedelinin anılan listelerin yalnızca birinde yer alması halinde doğrudan bu bedel esas alınır. Her iki listede de yer almayan araçların piyasa değeri, araç değeri araştırması yapılmak suretiyle sigorta eksperi tarafından belirlenir.
3. Adım: Devamında ise piyasa değeri belirlenen aracın Rayiç Değer Katsayısı belirlenecektir, bu kasayı araç koduna göre resmi gazetenin ekinde ilan edilen çizelgede yer alan tablolara göre belirlenir.
4. Adım: Dördüncü adım olarak değer kaybı hesaplanacak aracın Kullanılmışlık Düzeyi Katsayısı belirlenecektir. Bu katsayı araç koduna göre aracın kaza tarihindeki kilometre bilgisi/çalışma saati dikkate alınarak çizelgede yer alan tablolarla tespit edilir.
5. Adım: Beşinci adımda çizelgedeki tabloda araç koduna karşılık gelen ilgisine göre Parça Değişim Katsayısı veya Onarım Katsayısı ile birlikte Boya Katsayısı kullanılarak aracın Hasar Katsayısı belirlenen formüle göre tespit edilir. Bu işlemin devamında hasar gören parçanın aracın kaza tarihindeki KDV dahil toplam hasar tutarı üzerinden Hasar Tutarı Katsayısı, çizelgedeki formül ile hesaplanır. Bu adımda son olarak Hasara Uğrayan Parçalar Katsayısı; hasar katsayısı ile hasar tutar katsayısının toplamının 100’e bölünmesi sonucu bulunur.
6. Adım: Araç kodu ve kullanılmışlık düzey katsayısı göz önünde bulundurularak tabloda yer alan ilgili genel değerlendirme etkisine veya etkilerine göre Genel Değerlendirme Katsayısı, çizelgedeki formülle hesaplanır.
7. Adım: Son adımda şimdiye kadar yapılan tüm hesaplamaların ardından araçta oluşan Değer Kaybı, aşağıdaki formüle göre tespit edilir.

Değer Kaybı= Piyasa Değeri x Rayiç Değer Katsayısı x Kullanılmışlık Düzey Katsayısı x Hasara Uğrayan Parçalar Katsayısı x Genel Değerlendirme Katsayısı

 Yukarıdaki adımlarda ve sonuç kısmında yer verilen formülde de görüldüğü üzere yeni sistem tamamen matematiksel verilere göre kurulmuştur. Bu kapsamda hesaplanan Değer Kaybı tutarı, motosiklet türü araçlar için 2,5 ile çarpılarak nihai değer kaybı hesaplanır. Diğer bütün araçlar için yukarıdaki sonuç geçerlidir.

7. Sigorta Şirketi yasal süre içerisinde ödeme yapmaz ise veya eksik ödeme yaparsa ne yapılmalıdır?
Sigorta şirketi eksik ödeme yapar veya hiç ödeme yapmaz ise bu durumda gidilecek iki yol bulunmaktadır. İlki; adli mahkemeler aracılığı ile dava açılması, ikincisi ise Sigorta Tahkim Komisyonu nezdinde alternatif uyuşmazlık çözüm yoluna gidilmesidir.
Mahkemelerin iş yoğunluğun çok fazla olması, yargılamanın uzun sürmesi ve yargılama masraflarının fazla olması sebebiyle dava yolu tarafımızca tercih edilmemektedir. Sigorta Tahkim Komisyonu daha az masraflı olması ve dört ay gibi kısa bir sürede çözüme ulaşılması sebebiyle tarafımızca tercih edilmekte ve tavsiye edilmektedir.

8. Kazaya sebebiyet veren tarafın zorunlu mali mesuliyet sigortasının bulunmaması durumunda ne yapılmalıdır?
Kazaya sebebiyet veren aracın zorunlu sigortasının bulunmaması durumunda araç sürücüsünün ve ruhsat sahibinin şahsi sorumlulukları söz konusu olacaktır. Bu durumda araç sürücüsüne veya ruhsa sahibine dava açılabileceği gibi gerekli hesaplamalar yapılıp icra takibi de başlatılabilir.

9. Sigorta Şirketine başvuru yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
Başvuruda dikkat edilmesi gereken en önemli husus yapılan başvurunun ispatı açısından “başvuru dilekçesi” ve “kargo takip belgelerinin” muhafaza edilmesidir. Zira, hem dava açarken hem de Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru yaparken bu belgeler delil olarak sunulacaktır. “Usul esastan önce gelir” kaidesi gereğince usuli işlemlerde yapılabilecek küçük hatalar bizlere hem zaman hem de maddi kayıplar olarak geri dönebilir. Bu sebeple, şayet başvurumuzu kendimiz yapmayacak isek oto tamircilerinden veya sigortacılardan uzak durarak işinin ehli bir avukat aracığı ile haklarımızın takibinin yapılması elzemdir.