Fazla Mesai Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Fazla çalışmanın tanımı fazla çalışma yönetmeliğinde ve İş Kanununun 41. Maddesinde yapılmıştır. Yönetmelikteki tanıma göre; “İş Kanununda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmaları ” ifade ettiği belirtilmiştir. Gördüğümüz üzere fazla çalışmanın belirlenmesinde haftalık çalışma süresi esas alınmaktadır. Fakat belirtmek gerekir ki bu düzenleme nisbi emredici nitelikte bir düzenlemedir. Yani işçinin lehine olması koşuluyla bu süre değiştirilebilecektir. Fakat işçinin aleyhine olan bir değişiklik geçerli değildir. Yargıtay 7. Hukuk Dairesi haftalık çalışma süresinin 60 saat belirlenmesi ve ancak bu süreden sonraki haftalık çalışmaların fazla mesai olarak değerlendirileceğine ilişkin iş sözleşmesinin ilgili kısmını geçersiz saymıştır ve 45 saati aşan çalışmaların fazla mesai sayılmasına karar vermiştir.

İspat açısından duruma bakıldığı zaman, iddiayı ispat etmek iddiada bulunan kişinin yükümlülüğündedir. İddiasını kanıtlayamazsa, karşı tarafın aksini ispat etmesine gerek yoktur. Yani fazla mesai yapıp, ücretini alamadığını iddia eden bir işçi bunu ispat etmek zorundadır. Fazla çalışmanın ispatı için işyeri kayıtları, işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, işyeri içerisindeki yazışmalar delil sayılabilir. Ancak, fazla çalışmanın bu delillerle kanıtlanamaması durumunda tanık ile sonuca gidilmesi gerekir.

İşverenin fazla mesai çalışmayı kabul ettiği ancak ödemeleri yaptığını iddia etmesi halinde bu iddiasını ispatlamak mecburiyetindedir.Böyle bir iddiayı ise tanıkla ispat edemeyeceği yazılı bir belge sunması gerektiği Yargıtay kararı ile sabittir. Kararda; “Davacının fazla mesai alacağı talebi hüküm altına alınırken davacı tanıklarının da son üç ay hariç fazla mesailerin ödendiği şeklindeki davalı tanıkları ile de uyumlu olan beyanlarına itibar ile fazla mesai ücretlerinin son üç ay hariç ödendiği kabul edilerek bu talep hüküm altına alınmış. Ödemeye ilişkin davalı tarafından sunulmuş yazılı bir belge bulunmamaktadır. Kural olarak ödeme savunması tanık ile ispat edilemez. Bu itibarla mahkemenin tanıkların ödeme yapıldığı açıklamalarına değer vererek kurduğu hüküm hatalıdır. Mahkemece davacı tanıklarının dahi fazla mesai ücretlerinin son üç ay hariç şeklindeki tanıklıkları da gözetilerek davacı asilden bu husus sorulup oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken, fazla mesai ücreti alacağı talebinin eksik inceleme ve ödemenin tanıkla ispatına itibar edilerek karar verilmesi hatalıdır. Kararın bozulmasına oy birliği ile karar verilmiştir.” denildi.

Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Haftalık çalışma süresi normalde 45 saattir. Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesi suretiyle ödenmektedir. Bu durumda örneğin, işçinin saat ücreti 30 TL ise fazla çalışma yaptığı her saat için işçiye 45 TL ödenecektir.

Günlük çalışma süresi, 11 saat ile sınırlıdır. 11 saati aşan çalışmalar, haftalık 45 saati aşmasa bile, gün bazında fazla çalışma sayılır. Bunun yanında işçilerin gece çalışmaları süreleri günde 7,5 saati geçemez. Gece çalışmalarında haftalık 45 saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde 7,5 saati aşan gece çalışmaları için fazla çalışma ücreti ödenir.Sağlık kuralları açısından günde en fazla 7,5 saat veya daha az çalışılması gereken işlerde bu süreyi aşan çalışma süreleri ve 7,5 saatten az çalışılması gereken işlerde de söz konusu günlük çalışma sürelerini aşan çalışmalar fazla çalışma niteliğindedir. Sözü edilen çalışmalarda haftalık 45 saat olan yasal sürenin aşılmamış olmasının önemi bulunmamaktadır. Yani bu çalışmalar haftalık değil günlük olarak hesaplanır.