Ücretsiz İzin Nedir ve Uygulaması Nasıldır?

Çalışanlar zaman zaman kendilerince haklı sayılabilecek nedenlerle ücretsiz izne ihtiyaç duyabilirler. Örneğin akrabasının düğününde veya iş saatleri içerisinde zorunlu olarak bir yerlerde (resmi daire vs.) bulunmaları gerekebilir. Ücretsiz izin konusunda iş kanununda yeterince açıklayıcı hüküm bulunmamaktadır. Analık, evlilik ve yıllık izinlere ilaveten verilen yol izinleri haricinde çalışanın ücretsiz izin kullanması ancak işverenin onayı ile mümkün olabilmektedir.Yargıtay içtihatları gereği işverenlerin de işçiyi ücretsiz izne zorlaması mümkün değildir.

Uygulamada karşımıza çıkan bir diğer durum ise işçinin yıllık iznine mahsuben ücretsiz izin kullanmasıdır. Bu durum tamamen taraflar arasındaki anlaşmaya bağlıdır. İşçinin aleyhine olmaması koşuluyla taraflar arasında anlaşabilecektir.İş kanunda ücretsiz izin aşağıdaki maddelerde geçmektedir.

• İş kanunu madde 74 “İstekleri üzerine, kadın çalışan analık izninin bitiminden itibaren ve 3 yaşından küçük bir çocuğu evlat edinen eşlerden biri 6 ay süreyle ücretsiz izin kullanabilir”.
• İş kanunun madde 56 “Yıllık iznini işyerinin bulunduğu mahal dışında kullanacağını belgeleyen çalışana 4 güne kadar ücretsiz yol izni verilir “.
• İş kanunu madde 56 “Kullanılan doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir”.

Ücretsiz izin iş kanununda detaylı olarak düzenlenmemiştir. Uygulamaya bakacak olursak;

• Ücretsiz izin talebi yazılı olarak yapılmalıdır ve işveren bu durumu onaylamalıdır.
• Adı üstünde çalışılmayan günün ücreti ödenmez.
• Ücretsiz izinli gün için SGK primi ödenmez, eksik gün bildirimi yapılır.
• Ücretsiz izinli gün sayısı fazla ise çalışan 10 güne kadar sağlık hizmetlerinden yararlanmaya devam eder.
• Kullanılan ücretsiz izin günleri işçinin kıdem tazminatından düşülür.
• İşçi ücretsiz izin sırasında başka bir işyerinde çalışamaz.
• İşveren işçisini ücretsiz izne zorlarsa, bu işçi açısından iş sözleşmesini haklı fesih nedeni oluşturur